(DOOR STEFANLEHNE)
De Russische oorlog tegen Oekraïne en de groeiende rivaliteit tussen de VS en China zullen ingrijpende gevolgen hebben voor de toekomst van de politieke organisatie in de wereld. De hoop van het Westen op een internationaal systeem gebaseerd op democratie, rechtsstaat en multilaterale samenwerking – dat de afgelopen jaren zijn geloofwaardigheid al had verloren – lijkt nu volkomen onrealistisch.
De huidige trends en recente strategische documenten wijzen op een verdere toename van de geopolitieke concurrentie, toenemend economisch protectionisme en versnippering, en een versoepeling van de structuren van de internationale orde. De economische onderlinge afhankelijkheid en de transnationale banden zullen echter waarschijnlijk sterk genoeg blijven om een volledig verval in anarchie en ongebreidelde concurrentie te voorkomen. Toch bestaat er een groot risico dat het vermogen om mondiale uitdagingen, zoals klimaatverandering, armoede in de wereld en mondiale gezondheidsbedreigingen, aan te pakken, ernstig wordt aangetast.
In een toespraak voor studenten in oktober 2022 vergeleek Josep Borrell, het hoofd buitenlandse zaken van de Europese Unie, Europa met een tuin. Hij noemde de regio “de beste combinatie van politieke vrijheid, economische welvaart en sociale cohesie die de mensheid heeft kunnen opbouwen”. Hij stelde Europa tegenover de rest van de wereld en zei: “Het grootste deel van de wereld is een jungle en de jungle zou de tuin kunnen binnendringen”. De opmerkingen leidden tot protesten, met name van ambtenaren en deskundigen uit het Zuiden, die Borrell beschuldigden van racisme en “neokolonialistische” arrogantie. Borrell verontschuldigde zich later en zei dat zijn opmerkingen niet bedoeld waren om raciale, culturele of geografische connotaties te hebben. Hij wilde slechts een internationale orde gebaseerd op door iedereen aanvaarde beginselen tegenover een internationale orde gebaseerd op de wil van de sterkste, of “het recht van de sterkste” stellen.
Borrell wees er ook op dat de term “jungle” is gebruikt door andere auteurs, waaronder Amerikaanse neoconservatieven. Dit was waarschijnlijk een verwijzing naar het boek van Robert Kagan uit 2018, The Jungle Grows Back: America and Our Imperiled World. Het boek van Kagan, dat werd geschreven tijdens de regering van Donald Trump, komt neer op een grimmige waarschuwing voor de gevolgen van een Amerikaanse terugtrekking uit zijn wereldwijde verantwoordelijkheden. Kagan schrijft dat zonder vastberaden Amerikaans leiderschap naties zouden terugvallen in traditionele gedragspatronen en de wereld zou terugvallen in wanorde, duisternis en chaos.
Zowel de toespraak van Borrell als het boek van Kagan zijn voorbeelden van een zich verspreidend besef dat het einde van de orde van na de Koude Oorlog nadert en dat de verworvenheden van een relatief vreedzame en geordende historische periode ernstig in gevaar zijn.
(Stefan Lehne is senior fellow bij Carnegie Europe in Brussel). Lees verder:
https://tinyurl.com/4dan9sew
kijk ook even op: https://boulevardeuropa.nl/