De vraag die mij bezig houdt is: Kun je in deze geglobaliseerde wereld spreken over wanneer ‘iets’ nou typisch Europees is? Zoals de hamburger ‘Amerikaans’ is en de pizza ‘Italiaans’? Hamburger, daar ga je al: Dat verwijst toch naar de Duitse stad Hamburg? En in welk land worden in absolute zin de meeste pizza’s gegeten? Juist: in de Verenigde Staten en niet in Italie (checken). Ja, maar de pizza is ooit in Italie bedacht. Een plat ovenbrood met garnituur er op, blijkt echter niet typisch Italiaans te zijn.
En hoe zit dat met de Citroen DS? De Weense wals? De ansichtkaart? Terrasjes? De fiets? Patat frites? Wijn? Bier? Kamperen? De bedevaart? De uitvaart? De volkszanger? Het chanson, de Schlager? De optocht? De processie? De klomp, de molen, de tulp en kaas, hoe Nederlands zijn die?
Er zijn tal van voorwerpen, gewoontes, tradities, de dingen waarmee we ons omringen, dingen die we doen, die deel uitmaken van ons leven, van onze levensstijl, die je behalve als ‘Nederlands’ (of ‘Frans’ of wat dan ook) ook ‘typisch Europees’ kunt noemen.
‘Europees’ is geen nationaliteit. Dat is Nederlands, Belgisch, of datgene dat vermeld staat in je paspoort op grond van je geboorteplaats of eventueel latere naturalisatie. Maar ons paspoort is inmiddels ook paspoort van de Europese Unie – dat staat er op – en dat is wel een stap op weg naar een Europese nationaliteit. Onze nationaliteit bepaalt voor menigeen ook mede zijn of haar identiteit. Is er ook een Europese identiteit en in welke ‘typisch’ Europese dingen vindt die uitdrukking?
De Amerikaan Jeremy Rifkin roemt in zijn boek The European Dream de langzame, genietende levensstijl in Europa als contrast met de – kennelijk – jachtige oppervlakkige levensstijl in de VS en Azie. Of dit een generalisatie is die geen recht doet aan de rust in Aziatische kloosters of gemoedelijkheid in Amerikaanse dorpen in het midden-westen, is voor discussie vatbaar. We kunnen in elk geval het hier met elkaar over hebben.
Hoe zou een Europese encyclopedie er uit zien, welke lemma’s horen daar in thuis?