Dit is het verhaal van de Portugese diplomaat die duizenden redde van de nazi’s. Terwijl het Duitse leger door Frankrijk marcheerde, stond Aristides de Sousa Mendes voor een keuze: zijn regering gehoorzamen of zijn geweten volgen – en alles riskeren
Beeld: Sandra Dionisi
Tekst: Chanan Tigay
(Smithsonian Magazine) Vertaald met DeepL.
De Portugese diplomaat Aristides de Sousa Mendes diende als consul-generaal in Frankrijk toen de nazi’s het land binnenvielen.
Het was de tweede week van juni 1940, en Aristides de Sousa Mendes kwam zijn kamer niet uit. Sousa Mendes, consul-generaal van Portugal in Bordeaux, Frankrijk, woonde in een grote flat met uitzicht op de rivier de Garonne met zijn vrouw en een aantal van hun 14 kinderen – die zich allemaal steeds meer zorgen begonnen te maken.
Als aristocraat en levensgenieter hield Sousa Mendes veel van zijn gezin. Hij hield van wijn. Hij hield van Portugal, en schreef een boek waarin hij dit “land van dromen en poëzie” verheerlijkte. Hij hield ervan om populaire Franse deuntjes te brullen, vooral Rina Ketty’s “J’attendrai,” een teder liefdesliedje dat in de veranderende context van de oorlog een hymne voor de vrede werd. En Sousa Mendes hield van zijn minnares, die vijf maanden zwanger was van zijn 15e kind. Hij vond iets om over te lachen, herinneren familieleden zich, zelfs in de slechtste tijden. Maar nu, geconfronteerd met de meest ingrijpende beslissing van zijn leven, had hij zich afgesloten. Hij weigerde zijn kamer te verlaten, zelfs niet om te eten. “De situatie is hier verschrikkelijk,” schreef de 54-jarige diplomaat aan zijn zwager, “en ik lig in bed met een ernstige zenuwinzinking.”
De kiem voor de ineenstorting van Sousa Mendes was een maand eerder gelegd, toen Hitler op 10 mei 1940 zijn invasie van Frankrijk en de Lage Landen begon. Binnen enkele weken werden miljoenen burgers uit hun huizen verdreven, wanhopig om het oprukkende Duitse leger voor te blijven. Een vertegenwoordiger van het Rode Kruis in Parijs noemde het “het grootste burgervluchtelingenprobleem in de Franse geschiedenis”. De New York Times-correspondent Lansing Warren, die later door de nazi’s werd gearresteerd, telegrafeerde naar huis: “Zoiets is nog nooit vertoond. In een land dat al vol zat met evacués uit de oorlogsgebieden, slentert de helft van de bevolking van de Parijse regio, een groot deel van België, en tien tot twaalf departementen van Frankrijk, ergens tussen de 6 en 10 miljoen mensen in totaal, langs de wegen in particuliere auto’s, in vrachtauto’s, op fietsen en te voet.”
Lees verder achter deze link:
Vertaald met www.DeepL.com/Translator (gratis versie)