Ik dacht alleen maar: Waarom zegt hij nou niet dat we dit alleen in Europa kunnen oplossen?
Na het opstaan met een eerste kop koffie zap ik 7 november j.l. in het televisieprogramma Goedemorgen Nederland van WNL waar de Tweede Kamerleden Laurens Dassen (Volt Europa), Joost Eerdmans (Ja21) en Chris Stoffer (SGP) te gast zijn in verband met de komende parlementsverkiezing op 22 november. En het gaat over asielbeleid. Eerdmans en Stoffer willen vooral maatregelen tegen asielinstroom, Eerdmans heel erg, Stoffer iets minder.
Maar wat me het meest opvalt is het volledig ontbreken van een Europese dimensie in het betoog van Dassen. Want ‘migratie’ enigszins ordentelijk organiseren kan alleen in Europees verband, al is het maar omdat er in Europa zat ruimte is, om maar eens wat te noemen. Europa vergrijst, vooral op het platteland. Vooral in Zuid- en Oost-Europa gaat het hard. Volksstammen Polen, Roemenen en Bulgaren hebben sinds het verdwijnen van het IJzeren Gordijn hun heil in het westen gezocht en hier een nieuwe generatie kinderen opgevoed waarvan het de vraag is of die ooit nog naar hun moederland terugkeren: het zijn (meestal tweetalige) Europese burgers.
De discrepantie met de politieke werkelijkheid rond het Binnenhof wordt pas echt duidelijk in het Journaalblokje dat even later voorbijtrekt waarin een fragment met de Italiaanse (rechtspopulistische) premier Meloni en de Albanese premier Rama die samen een ‘deal’ hebben gesloten om asielzoekers ‘tijdelijk’ op te vangen in Albanië. Spreiding van de opvang maar dan over Europa in plaats nationaal.
Ik geef even wat context: Italië is de tiende economie ter wereld qua GDP (bruto binnenlands product en de dertigste qua inkomen per hoofd van de bevolking. De vierde Europese economie na Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië. Het is een van de snelst vergrijzende landen van de EU samen met Portugal en Griekenland – maar daarvan zijn de economieën veel kleiner. Italië heeft een serieus ontvolkingsprobleem met inmiddels , compleet leegstaande spookdorpen en gemeenten die zich trachten te herbevolken met mensen uit Afrika en het Midden-Oosten. Daartegen is Meloni’s partij in het geweer gekomen maar Meloni’s opportunisme heeft nu de overhand want het alternatief is krimp van de beroepsbevolking en nationale verarming. En: Albanië ligt niet in Italië, maar wel vlakbij. (Het was onder Mussolini zelfs heel even een ‘kolonie’ van Italië.) Misschien moet Joost Eerdmans eens een kopje koffie bij haar gaan leuten.
De reden waarom Albanië in zee gaat met Italië over migratie en waarom deze deal er gekomen is en kan gaan werken, is dat Albanië kandidaat-lid van de Europese Unie is en nog op allerlei manieren moet bewijzen het lidmaatschap waardig te zijn. Albanië is een arm land dat decennia heeft gezucht onder het krankjorume stalinisme van Enver Hoxha. Het heeft ruimte in overvloed en behoefte aan investeringen. Daar zit voor premier Rama de uitruil: neem de mensen en je krijgt een zak Italiaans geld erbij.
Wat het interessant maakt is dat Albanië al met een been in de EU zit, maar nog niet definitief. Als deze hele operatie fatsoenlijk verloopt kan het een voorbeeldcasus worden van hoe de EU immigranten opneemt in zijn vergrijzende, ontvolkende randgebieden. Ingewikkeld is het wel want je laat mensen inburgeren in een land dat zelf nog aan het ‘inburgeren’ is in de Europese Unie. Aan de andere kant geldt: De Unie investeert jaarlijks miljarden via Sociale Cohesiefondsen in de ontwikkeling van de periferie van de EU: Infrastructuur met name. Maar infrastructuur wordt alleen rendabel als er mensen zijn om die te gebruiken.
Het probleem is dat (West-)Europese landen hun (arbeids-)immigranten jarenlang hebben gedumpt in achterstandswijken (‘banlieus’) in steden zoals Parijs, Berlijn en Londen. In wijken waar de oorspronkelijke bewoners al moesten vechten om het hoofd boven water te houden. De immigratie heeft zo alleen maar het populisme, het rechtsextremisme en het religieuze (moslim-)fundamentalisme gevoed. Dat verleden maakt het politiek vrijwel ondoenlijk om immigratie niet als louter een probleem te zien maar ook als een oplossing voor een groeiend probleem dat er aan komt: bevolkingskrimp en verarming.
Ik las een artikel van – ik meen – de historicus Ian Buruma waarin hij betoogt dat staatsvorming (zoals nu in het Midden-Oosten) bloedig verloopt en dat dit een wetmatigheid is. Hij trekt een parallel met de Dertigjarige Oorlog die in de zeventiende eeuw huishield in Europa.
Een onderliggende hypothese is dat de ondergang van imperia, zeg maar de schoksgewijze geopolitieke herschikking in de wereld, noodzakelijkerwijs heel gewelddadig verloopt. Zoals de Europese dekolonisatie-oorlogen in Azië (o.m. Nederlands-Indië), in Afrika (m.n. Spanje Portugal en Frankrijk), in Indochina (Frankrijk) en op het Indiase subcontinent en in Noord-Amerika (Groot-Brittannië) en in Latijns-Amerika dat in de negentiende eeuw van de Spaanse naar de Noord-Amerikaanse invloedssfeer verhuisde.
Alle politieke instabiliteit die we daar tot op heden door zien zou dan het gevolg zijn van de machtsvacua die ontstonden na het vertrek van de laatste overheersende grote mogendheid. Japan (Mantsjoerije, China en Korea) was een late kolonisator net als Nazi-Duitsland (in Oost-Europa): De enigen die tot onvoorwaardelijke overgave zijn gedwongen. En nu zien we dan de ondergang van het Russische imperium annex de Sovjet-Unie die bezig is zich te voltrekken vanaf de jaren 1980.
De huidige geopolitieke situatie is het resultaat van al die ontwikkelingen de afgelopen eeuwen en als je die beschouwt als een soort Zondvloed die mensen op de vlucht jaagt, dan kent de wereld maar enkele vluchtheuvels waar mensen zich veilig voelen: Noord-Amerika (De V.S. en Canada), Europa, Australië en Nieuw- Zeeland. Ze vluchten in elk geval niet naar China of naar Rusland alhoewel daar ruimte in overvloed is.
We kunnen in het uiterste geval een soort ‘IJzeren Gordijn’ rond de Europese Unie bouwen maar het beste resultaat dat daarvan is te verwachten is vermoedelijk dat we in Europa een groeiende onderklasse scheppen van rechtelozen (want ongedocumenteerd) waarvan de onderdrukking steeds meer politieke energie kost en die een definitief einde maakt aan het ideaal van een open samenleving: Datgene waarom het ons allemaal is begonnen, een open, vrije, democratische samenleving die immers tevens de motor is van onze welvaart.
Elke zogenaamd krachtdadige ‘asielstop’ zal schipbreuk lijden op de realiteit dat een continent of een land niet valt te reduceren tot een ‘gated community’ zonder zelf in een politiestaat te veranderen. Er zullen altijd mensen blijven, ‘verstekelingen’, die een rechteloos bestaan in Europa verkiezen boven een hopeloos bestaan in een land zoals Afghanistan of Syrië. Er zal dus voor iedereen minimaal een kleine kans moeten zijn op een verblijfsstatus, een soort Europese ‘Green Card’.
Beste Laurens: Ik had het misschien ook niet allemaal paraat gehad. Maar jammer dat je in een hoek geluld wordt door de tweedehandsautoverkoper Eerdmans.