Lorena Jonas is betrokken bij een radicale campagne om het Berlijnse stadsbestuur via een in september te houden referendum te bewegen om zo’n 240.000 (te) dure particuliere huurwoningen te onteigenen van beursgenoteerde verhuurders. 350.000 Berlijners steunen het voorstel. Uit peilingen blijkt dat bijna de helft van de Berlijners voorstander is van gedwongen onteigening door het gemeentebestuur tegen een “eerlijke” prijs.
De grootste beursgenoteerde Berlijnse verhuurder Deutsche Wohnen is het belangrijkste doelwit van de campagne.
Beleggers zijn in heel Europa op jacht naar de stabiele inkomsten die de verhuursector kan bieden. Hun marktkapitalisatie van Europa is gegroeid van 3,5 miljard euro in 2006 tot bijna 85 miljard euro eind juli van dit jaar, volgens de European Public Real Estate Association.
Nu de huizenprijzen overal ter wereld stijgen, waardoor eigenwoningbezit minder betaalbaar wordt, komen ook elders huurders in opstand. In de hele EU woonde in 2019, volgens de laatste beschikbare cijfers, bijna een kwart van de huishoudens in een marktconforme huurwoning, aldus Eurostat.
Er zijn nog maar weinig steden die maatregelen hebben voorgesteld die zo radicaal zijn als die in de Berlijnse stembusgang van september. Maar veel steden hebben met soortgelijke problemen te kampen: bedrijven en ondernemers die oude panden opkopen en renoveren om ze vervolgens met een lucratieve winstmarge te verkopen.
Het onteigeningsinitiatief is gebaseerd op artikel 15 van de Duitse grondwet, waarin staat dat “grond, natuurlijke hulpbronnen en productiemiddelen” kunnen worden teruggevorderd voor openbaar bezit, in ruil voor compensatie. Het artikel is nog nooit eerder in de praktijk getest.
Het voorstel zal worden aangenomen als ten minste een kwart van de kiesgerechtigden een meerderheid van de stemmen vóór uitbrengt. Maar zelfs als de activisten winnen, is de senaat alleen politiek, niet juridisch, tot handelen verplicht. En aangezien de clausule niet is getest, zal er een controversieel debat ontstaan over de grondwettelijkheid ervan.
Critici zoals Tobias Nöfer, bestuursvoorzitter van de Berlijns-Brandenburgse Architecten- en Ingenieursvereniging, vinden het voornemen “politiek extremisme” maar hij is het ermee eens dat Berlijn strengere regels tegen speculatie nodig heeft omdat veel gebouwen door rijke investeerders worden opgekocht om vervolgens leeg te staan.