Toen ik mijn eerste werktrip naar de Verenigde Staten ging maken, gaf iemand die daar vaker was geweest en die mijn interesse voor geschiedenis kende, mij een tip: Duik ergens even een willekeurige boekhandel in en vraag of ze een exemplaar hebben van ’the declaration of independence’ en ’the constitution of the United States of America’. Naar verluidt heeft elke zichzelf respecterende boekhandel in de V.S altijd een exemplaar van deze twee boekjes voorradig.
Hieronder kun je een artikel uit Smithsonian Magazine downloaden dat de geest van deze twee teksten mooi samenvat. Die is paradoxaal. Want hoezo zijn alle mensen gelijk geschapen als er tegelijkertijd slavernij heerst? De opstellers waren zelf slavenhouders! Waren zij en hun intenties daarmee onoprecht? Ik denk het niet: Het idee van Jefferson (en John Adams, Benjamin Franklin, Roger Sherman en Robert Livingston) was een vooruitzicht op een betere, rechtvaardiger, wereld die er nog niet was maar die moest worden nagestreefd.
De tekst verwijst naar de grote achttiende eeuws Verlichtingsdenkers zoals John Locke, Jean-Jacques Rousseau en Charles de Montesquieu; de tekst is intens Europees. Zij is de rechtvaardiging van het handelen van het Amerikaanse Tweede Continentale Congres in 1776. Maar zij weerspiegelt eveneens het denken over de Europese beschaving. Hier, op het Amerikaanse continent, wordt Europa voortgezet maar dan beter, rechtvaardiger.
Dat die weg is bezaaid met voetangels en klemmen weten we inmiddels maar dat doet aan de waarachtigheid van het hier verwoorde idee niets af. Je zou willen dat we in het Europa van vandaag ook zo’n verenigend document hadden: kort, kraakhelder, voor iedereen te begrijpen, meeslepend en inspirerend.