Over de aanslag van Islamitische Staat in Moskou. Gelezen op Mediapart en toen vertaald uit het Frans, samengevat en geredigeerd.
Poetin over de tragische aanslag waarbij, zoals vooralsnog bekend, vrijdagavond 133 doden vielen in een concertzaal in een buitenwijk van Moskou. In zijn eerste reactie benadrukte de Russische president dat vier daders van de aanval zijn gearresteerd terwijl ze “op weg waren naar Oekraïne, waar volgens voorlopige gegevens (van onderzoekers) een corridor was voorbereid om de grens over te steken”.
Na zijn herverkiezing en een campagne die gekenmerkt werd door het uitschakelen van de oppositie, noemde Poetin niet eens de Islamitische Staat, hoewel die de aanslag had opgeëist. Volgens Dimitri Minic, onderzoeker bij het Rusland/Eurazië Centrum van het Ifri (Frans Instituut voor Internationale Betrekkingen), wil de Russische president “het risico niet nemen om het bestaan van andere bedreigingen dan die van het Westen te bevestigen, waaraan hij nu al probeert de verantwoordelijkheid voor deze slachting toe te schrijven”.
“Moskou wil slechts één echte vijand hebben, zelfs al is deze denkbeeldig: het Westen, schat de onderzoeker in. En Vladimir Poetin zou deze aanslag kunnen aangrijpen om de betrokkenheid van de samenleving bij de oorlog in Oekraïne te versterken en de oorlog tegen het Westen verder te verharden.”
Hier het interview met Dimitri Mimic:
Mediapart: Vladimir Poetin hield zaterdag een korte toespraak na de aanslag van de dag ervoor. Hij wees het Westen niet rechtstreeks aan, maar benadrukte toch dat de verantwoordelijken voor de aanslag richting Oekraïne gingen. Is zo’n verband geloofwaardig?
Dimitri Minic: “Hij beweerde dat de daders van deze aanslag naar Oekraïne waren gegaan waar een uitweg voor hen was voorbereid. Zo probeert Poetin het idee in te prenten dat Kiev achter deze slachtpartij zit, en achter Kiev, de zogenaamde sponsor en meedogenloze vijand van Rusland: het Westen.
Dit verband is natuurlijk niet geloofwaardig om verschillende redenen. Ten eerste moet onmiddellijk worden opgemerkt dat de Islamitische Staat deze aanval heeft opgeëist, op een volledig klassieke wijze, en dat IS al jarenlang Rusland als doelwit heeft. Nog geen twee weken geleden had de FSB de aanval op een synagoge in Moskou door jihadistische groeperingen voorkomen, die hoogstwaarschijnlijk achter de aanslag van gisteren zaten: de Islamitische Staat Khorasan (Afghaanse tak).
Ten tweede hebben de Verenigde Staten en andere westerse mogendheden, ondanks de duidelijke vijandigheid, de welwillendheid gehad Moskou, net als Teheran enige tijd geleden, te waarschuwen voor de aanstaande aanslagen van dit soort. Ten derde is zo’n aanval geen westerse of Oekraïense methode, en zou het gelijk staan met de misdaden van Rusland tegen Oekraïners, vaak burgers. Nee, dit spoor is niet geloofwaardig, en in ieder geval is het bijna zeker dat noch de westerse hoofdsteden noch Kiev verantwoordelijkheid dragen voor deze slachtpartij.
Heeft Rusland de capaciteit om zowel de oorlog in Oekraïne als een mogelijke “oorlog tegen het terrorisme” te voeren?
Rusland heeft ervaring met de strijd tegen het terrorisme, en er is veel samenwerking geweest met het Westen op dit gebied. Juist deze strijd tegen het “internationale terrorisme”, fel gevoerd door Moskou in de jaren 2000-2010, die het Westen en Rusland tot elkaar brachten in een tijd van veel geschillen.
Een van de redenen waarom Moskou niet in staat was om deze slachtpartij te voorkomen, is juist de concentratie van de inlichtingendiensten op Oekraïne, het Westen en de vermeende binnenlandse vijanden.
Ik denk dat de Russische binnenlandse inlichtingendiensten de afgelopen jaren meer bezig waren met “subversieve” en pro-westerse liberalen dan in het islamitisch terrorisme. Moskou heeft wel de capaciteit om antiterreuracties uit te voeren en aanslagen te voorkomen, zoals het al jaren heeft laten zien, ook tegen de Islamitische Staat.
De vraag is: wil het Kremlin een oorlog voeren tegen het islamitisch terrorisme? Ik betwijfel of het Kremlin wil afwijken en het risico wil lopen het bestaan van andere bedreigingen dan die van het Westen te erkennen, aan wie het al probeert de verantwoordelijkheid toe te schrijven voor deze slachtpartij. Moskou wil slechts één echte vijand – ook al is die denkbeeldig – hebben: het Westen. Andere buitenlandse bedreigingen – die wel reëel zijn, zoals het islamitisch terrorisme – kunnen deze ideologische lijn van het Kremlin verstoren – het Westen versus de Rest – en zelfs Rusland en het Westen dichter bij elkaar brengen.”
Mediapart: De Verenigde Staten beweren hun Russische tegenhangers enkele weken geleden te hebben gewaarschuwd voor de voorbereiding van een aanslag op Moskou.
“Afgelopen dinsdag verklaarde Poetin echter tijdens een toespraak: ‘De recente provocerende uitspraken van een aantal westerse functionarissen over mogelijke terroristische aanvallen in Rusland’ zijn slechts ‘zuivere chantage’. Kunnen we spreken van falen van de Russische diensten? Kan Poetin daarvoor verantwoordelijk worden gehouden door de bevolking?
Dimitri Minic: “Poetin heeft inderdaad deze westerse berichten gezien als provocatie, en dat om verschillende redenen. Ten eerste is er de paranoia, die niet nieuw is aan de top van Rusland. Het probleem is dat in Rusland deze radicaal vijandige perceptie van de wereld wordt gedeeld door de heersende politieke en militaire elites en historisch geworteld is.
Dit gaat trouwens verder dan de context van de oorlog in Oekraïne: het idee dat het Westen de training van terroristen financiert die Rusland al dertig jaar doet bloeden, werd voortdurend herhaald. Na Beslan in 2004 heeft Poetin dit openlijk gesuggereerd: de terroristen worden gebruikt om de ondergang van Rusland te veroorzaken. Natuurlijk worden deze argumenten opportunistisch gebruikt voor binnenlands politiek gewin, volgens de Russische politiek-militaire elites zit er een grond van waarheid in.
In deze context maakt het beschuldigen van Oekraïne en het Westen het ook mogelijk voor Moskou de vraag over incompetentie te vermijden, de vraag die des te meer terecht zou zijn omdat het Westen Rusland had gewaarschuwd – hoewel de taak erg moeilijk blijft, weten betekent niet automatisch voorkomen.
Het Westen verwijten de oorzaak te zijn van het probleem is ook een bewuste of onbewuste manier om de Russische samenleving, die multiconfessioneel en multi-etnisch is, niet te verdelen, en om de territoriale integriteit van de federatie te handhaven. De religieuze motivatie, de onafhankelijkheid en de ‘oprechtheid’ van de opdrachtgevers van de aanslagen worden dus vaak ontkend.
In feite spreken noch de autoriteiten noch de Russische media sinds gisteren over de link met de Islamitische Staat; het maakt niet uit wie er formeel achter zit, want zij worden noodzakelijkerwijs gemanipuleerd door het Westen. Niemand kan Poetin verantwoordelijk houden, want de Russische burgermaatschappij is nog nauwelijks een factor: een deel van de bevolking zal geloven of zich tevredenstellen met wat de Russische media vertellen, en het andere deel zal zijn twijfels hebben, of zelfs overtuigingen, maar zal niets willen of kunnen doen.”
Mediapart: De verschrikkelijke aanslag van vrijdagavond komt slechts enkele dagen na de herverkiezing van Vladimir Poetin; kan dit evenement een impact hebben, en zo ja, van welke aard, op deze nieuwe termijn – de vijfde – van de Russische president?
Dimitri Minic: “Om te beginnen denk ik niet dat er enig verband bestaat tussen deze slachtpartij en de Russische presidentsverkiezingen. Het organiseren van dit soort aanvallen is waarschijnlijk zeer moeilijk, vooral in landen als Rusland, die een pijnlijke en recente ervaring hebben met dodelijke aanslagen.
Maar de terroristen wisten te profiteren van een kans in een land in oorlog, dat zij zien als een christelijk land en een vijand is van jihadistische groepen, gezien de ervaringen in Afghanistan, Tsjetsjenië, Centraal-Azië, de relatie met Iran en de militaire operatie die het voerde in samenwerking met de troepen van Bashar al-Assad vanaf 2015.
Vooral stelt dit de Afghaanse tak van de Islamitische Staat in staat om meer zichtbaarheid te krijgen, terwijl ze eerder gemarginaliseerd was door de Taliban en lijkt ze steun te hebben gevonden in Tadzjikistan. Poetin zou deze aanslag kunnen aangrijpen om de betrokkenheid van de samenleving bij de oorlog in Oekraïne te versterken en de strijd tegen het Westen nog verder te verharden.”
Onderkant formulier