Nu Pasen in aantocht is en nu dit weekeinde de schijnvertoning van de Russische presidentsverkiezingen plaats heeft, dit dringt zich bij mij een vergelijking op tussen Jezus van Nazareth en Aleksej Navalny. Die vergelijking is niet zo ver gezocht als zij lijkt: Jezus is een heilige voor christenen, Navalny een icoon voor Russen. Beiden gedroegen zich in de letterlijke betekenis van het woord voorbeeldig: mensen namen en nemen een voorbeeld aan hen beiden. Ze stierven beide een vrijwillige martelaarsdood omdat zij weigerden hun principes op te geven.
Ik ben niet erg Bijbelvast – want Rooms-Katholiek opgevoed en daarin gaat het vooral om meedoen aan het ritueel en minder om Bijbelse schriftoefening. Maar Pasen, het verhaal van Jezus’ laatste dagen, zijn dood aan het kruis en zijn mythische wederopstanding, dat verhaal raakt talloze mensen, kerkelijk en niet-kerkelijk. Zie de ongekende populariteit van de Matheus Passion.
Jezus van Nazareth en Aleksej Navalny: Hun beider verzet was geweldloos. Ze hadden beide een visioen van een betere wereld waarmee ze hoop zaaiden in de harten van mensen voor wie het leven uitzichtloos lijkt.
Pontius Pilatus “waste zijn handen in onschuld”. Pontius Pilatus, Herodes, Kajafas, Tiberius, ze schoven het probleem van de berechting van de opstandige Jezus van Nazareth die hun wangedrag aan de kaak stelde, naar elkaar door of zij plaatsten zich erboven: Jezus dreigde de Romeinse keizer Tiberius naar de kroon te steken omdat ‘mijn koninkrijk niet van deze wereld is’. Poetin zou dat ‘extremisme’ noemen. Navalny dreigde Poetin naar de kroon te steken omdat hij oprecht was in een land waarvan de leiding leugenachtig is. Hij overtrof Poetin in moreel gezag.
Pontius Pilatus, Herodes, Kajafas, Tiberius: Ieder van hen wilde Jezus dood hebben maar niemand wilde het daderschap op zich nemen. Door het volksgericht dat Pontius Pilatus op zogenaamd spontane wijze liet ontstaan, kon hij zich verschuilen achter de ‘procedure’: een schijnproces. Dat deed Poetin met Navalny die na een schijnproces een zogenaamd natuurlijke dood is gestorven, wat een eufemisme is voor een moord die geen sporen nalaat. Navalny is ‘procedureel’ om het leven gekomen. Niemand heeft het gedaan alleen weet iedereen wie de dader is.
Ook Navalny was weerspannig. Zoals Jezus de woekeraars uit de Tempel joeg, zo stelde Navalny het liegen en bedriegen door de bureaucratie en het stelen uit de staatskas door profiteurs aan de kaak. Hij compromitteerde Wladimir Poetin en diens kleptocratische oligarchenclique aan de lopende band.
Zo ging het ruim tweeduizend jaar geleden en zo gaat het dus nog steeds.
Als iedereen weet wat er mis is maar niemand doet iets en er staat één iemand op tegen dat onrecht en die bekoopt dat met dood, dan neemt die ene iemand de schuld van onze collectieve nalatigheid op zich. Die schuld kunnen wij inlossen door in verzet te komen. In verzet, met als doel alsnog de belofte te verwezenlijken die deze ene persoon ons heeft voorgehouden: Namelijk een eerlijke overheid die niet van ons steelt en ons niet voorliegt.
De aanhoudende adhesiebetuigingen van mensen die bloemen voor Navalny neerleggen op symbolische plekken zijn niet alleen uitingen van verdriet over verloren hoop maar ook uitingen van schuldgevoel van een volk dat niet opstond toen de beulen van Poetin hun leidsman ombrachten.
Iemand letterlijk ‘monddood’ maken door hem te vermoorden is de ultieme vorm van onderdrukking. Jezus van Nazareth is opgestaan uit de dood en heeft daarmee zijn politieke onderdrukkers overwonnen. Aleksej Navalny heeft zijn leven in het besef van een snel naderend einde geleefd met doodsverachting en dat maakt hem onsterfelijk in de ogen van het (ook volgens Poetin) intens vrome, orthodoxe, Russische volk. Zijn lichaam mag dan zijn gestorven, zijn geest is springlevend. Leve Sint Aleksej!
Sint komt van het Griekse Agios, dat ‘baken’ betekent: iemand die voor gaat en de weg wijst. Dat is denk ik, niet teveel gezegd over Navalny: Hij wijst ons de weg. Misschien is het ijdele hoop maar zou het kunnen zijn dat Poetin hiermee in het nog immer gelovige Rusland zijn politieke lot heeft bezegeld?