Huw D. Jones, University of Southampton
Anatomy of a Fall, de rechtbankthriller van Justine Triet over een schrijfster die beschuldigd wordt van moord op haar man in hun geïsoleerde chalet in de bergen, heeft Golden Globes gewonnen voor beste niet-Engelstalige film en beste scenario. Dit is een triomf voor het Franse arthouse filmgenre dat de laatste jaren iwegkwijnde.
Sinds het winnen van de Palme d’Or (de grootste prijs) op het filmfestival van Cannes in mei 2023 heeft Anatomy of a Fall het qua recette indrukwekkend goed gedaan. In de VS bracht de film bijna 4 miljoen dollar op en werd daarmee volgens Neon, de distributeur van de film in de VS, de best bezochte buitenlandse film sinds de pandemie. In het Verenigd Koninkrijk en Ierland werd het de eerste Franstalige titel in meer dan tien jaar die meer dan £1 miljoen opbracht aan de kassa.
Ondertussen hebben critici de film geprezen, met een “Certified Fresh” beoordeling van 96% op Rotten Tomatoes. (Rotten Tomatoes is een commerciële Engelstalige website met informatie over en recensies van films.) Verrassend genoeg is de film dit jaar niet in de race voor de Oscar voor Beste Internationale Speelfilm. De film werd afgewezen door het Franse Oscarcomité, waarbij verschillende Franse insiders suggereerden dat “Triet mogelijk wordt ‘gestraft’ voor het uitschelden van de Franse regering in haar vurige politieke toespraak in Cannes”, volgens het showbizzblad Variety.
Waarschijnlijk zal de film in de loop van dit jaar nog meer onderscheidingen zal krijgen, waardoor de neerwaartse trend van Franse kunstfilms sinds 2016 wordt omgebogen.
Moeilijke relaties
Franse kunstfilms – low-budget drama’s gekenmerkt door realisme, dubbelzinnigheid en een aparte regiestijl, vaak gericht op festivals en gespecialiseerde filmtheaters – hebben het de afgelopen jaren moeilijk gehad aan de internationale kassa. Zoals beschreven in mijn nieuwe boek Transnational European Cinema: Representation, Audiences, Identity, exporteerde Frankrijk tussen 2005 en 2016 13 arthousefilms die in de rest van Europa 1 miljoen of meer bioscoopbezoekers trokken. Sinds 2016 heeft echter geen enkele Franse arthousefilm deze prestatie meer geleverd. https://www.youtube.com/embed/fTrsp5BMloA?wmode=transparent&start=0
Frankrijk produceerde nog steeds veelgeprezen kunstfilms zoals Les Misérables (2019) van Ladj Ly, een onverbloemd portret van de spanningen tussen zwarte en Noord-Afrikaanse jongeren en de politie in de banlieue, de economisch achtergestelde woonprojecten aan de rand van Parijs. Maar deze hebben vaak moeite om een internationaal publiek aan te trekken. Ondanks een Oscarnominatie verkocht Les Misérables volgens de filmdatabase van Lumiere minder dan 400.000 bioscoopkaartjes in Europa buiten Frankrijk.
Twee cruciale factoren verklaren waarom Anatomy of a Fall deze trend heeft omgebogen. Ten eerste, na een fase waarin Franse kunstfilms als Les Misérables de grimmiger sociale problemen van de Parijse banlieue verkenden, richt Triet’s film de schijnwerpers weer op problematische burgerlijke relaties via het verhaal van een middenklasse huwelijk dat onder druk staat door professionele rivaliteit, seksuele jaloezie en ouderlijk schuldgevoel.
Verontrustende relaties
Verontrustende menselijke relaties worden verkend in eerdere Franse arthouse kaskrakers als Two Days in Paris (2007), Amour (2012) en Blue Is the Warmest Colour (2014).
Zoals blijkt uit mijn boek, zijn getroebleerde burgerlijke relaties een onderwerp dat bijzonder goed aanslaat bij het traditionele arthousepubliek. “Over het algemeen hou ik van dat soort films,” zei een Britse afgestudeerde vrouw van middelbare leeftijd over Blue Is the Warmest Colour, het verhaal van een turbulente lesbische romance tussen een Parijse middelbare scholiere en een meer wereldse kunststudente. “Het lijkt heel emotioneel en intens.”
De respondenten van de focusgroep waren daarentegen minder enthousiast over de meer grimmige kunstfilms uit de banlieue. “Het lijkt iets dat te ver van onze realiteit afstaat,” zei een Italiaanse afgestudeerde vrouw van middelbare leeftijd over Girlhood (2014), Céline Sciamma’s coming-of-age drama over een bende jonge zwarte vrouwen uit de Parijse woonwijken, die in Europa minder dan 94.000 niet-Franse kijkers trok. “Ik weet niet of ik betrokken zou zijn, of misschien zal ik het niet kunnen begrijpen.”
Palme d’Or triomf
De tweede cruciale factor achter de aantrekkingskracht van Anatomy of a Fall is de triomf van de Palme d’Or, de hoofdprijs van het filmfestival van Cannes, een kampioen van de populaire arthouse cinema. “Ik heb meer vertrouwen in hun beslissing,” legt een jonge Italiaanse student uit. “Als een film daar is bekroond, kijk ik ernaar.”
Exit Polls voor het British Film Institute onderstrepen het belang van de prestigieuze prijs: 44% van de bioscoopbezoekers bij een vertoning van Amour en 46% bij een vertoning van Blue Is the Warmest Colour zei dat ze naar deze films waren gekomen omdat ze de Palme d’Or hadden gewonnen op het filmfestival van Cannes. https://www.youtube.com/embed/YFfdlLW9Rwg?wmode=transparent&start=0
Een Palme d’Or is zeker geen garantie voor internationaal kassucces. Dheepan (2015) van Jacques Audiard bracht minder dan US$200.000 (£157.000) op in het Verenigd Koninkrijk en ongeveer US$260.000 (£204.000) in de VS, ondanks het feit dat het de prijs won in 2015.
Maar het Franse drama over drie Tamil-vluchtelingen die de burgeroorlog in Sri Lanka ontvluchten en uiteindelijk terechtkomen in het ganglandgeweld van de Parijse banlieue, was misschien te ver buiten de comfortzone voor traditionele fans van Franse kunstcinema. Hetzelfde kan gezegd worden van de Franse lichaamshorror Titane (2021), de winnaar van de Palme d’Or in 2021, hoewel de bioscooprelease ook gehinderd werd door COVID-beperkingen.
Door de Palme d’Or in de wacht te slepen met een drama dat zich richt op een problematische liefdesrelatie uit de middenklasse, heeft Anatomy of a Fall de wereldwijde passie voor Franse kunstcinema weer aangewakkerd. Maar het laat ook zien dat Franse arthouse fans verrassend conservatief kunnen zijn in hun smaak en films met meer uitdagende thema’s en stijlen vaak negeren.
Huw D. Jones, docent Film Studies, University of Southampton
This article is afkomstig van The Conversation onder een Creative Commons licentie. Hier het original article.