Er zijn zoveel paralellen tussen het mystificeren van de geschiedenis in Nazi-Duitsland en die in Poetin-Rusland dat Poetins beschuldiging dat wij in het westen de nazi’s zijn in onze ogen iets absurds en lachwekkend heeft. Dus laten wij op onze hoede zijn voor de mystificaties. Het prisma waardoor wij de werkelijkheid zien vervormt die wellicht evenzeer. Maar dat zien wij niet. Dit stuk van Jade McGlyn laat zien hoe nietsontziend propaganda werkt.
Gelezen in Engelsberg Ideas; https://engelsbergideas.com/notebook/inside-russias-forever-war-with-the-west/
“Ondertitelde beelden van schreeuwerige Russische televisiepresentatoren die dreigen met hellevuur of Sarmat-raketten op het Westen zijn een steunpilaar geworden in de sociale media. De beweringen over dodelijke muggen en duiven met biowapens hebben ertoe geleid dat velen (buiten en binnen Rusland) de pro-Kremlin propaganda afdoen als willekeurige onzin.
Maar hoewel het ‘brandslang vol leugens’-model een onmiskenbaar kenmerk is van de pro-Kremlin televisie, kan het ook de aandacht afleiden van de meer consistente en resonerende hoofdverhalen van de Russische propaganda, namelijk: Rusland heeft een sterke staat nodig; Rusland kent een speciaal ontwikkelingstraject; Rusland is een messiaanse grootmacht; het Westen wil Rusland vernietigen; Russen hebben een superieur begrip van hun eigen cultuur en geschiedenis.
Deze kernboodschappen bestaan niet gewoon naast elkaar in de chaos, ze zijn afhankelijk van en worden versterkt door de kakofonie.
Door zoveel verwarrende en verwarrende verhalen tegelijk uit te zenden, vaak op een manipulatieve manier, misleiden de Russische media de mensen. Gebruikmakend van wantrouwen overtuigen het Kremlin en zijn media-assistenten het publiek ervan dat het niet mogelijk is om de waarheid te kennen – over een specifiek onderwerp of gewoon in het algemeen.
Maar als mensen geloven dat niets te vertrouwen is, hebben we nog steeds ondersteunende criteria nodig om de wereld te ontleden en gebeurtenissen te evalueren. We creëren dit interpretatieve kader uit herinneringen en emoties die we op een instinctief niveau begrijpen, zoals nationale identiteit. Het is gemakkelijk om te denken dat deze ‘intuïtieve’ kennis veilig is voor manipulatie, maar dat is bedrieglijk. Integendeel, dit is waar de staatsgebonden binnenlandse Russische propaganda zichzelf uitblinkt. Sinds 2012 heeft het Kremlin een groot aantal maatschappelijke, politieke en culturele organisaties gefinancierd, gecoöpteerd en gedwongen om een militaristische visie te propageren van een herrijzende messiaanse Russische identiteit die haaks staat op het kwaadaardige Westen.
Deze visie bevolkt de media, het politieke discours en de populaire cultuur – vooral films, openbare geschiedenis en televisieseries. Veel Russen zullen, net als in elk ander land, deze ‘zachtere’ producten met een minder kritisch oog benaderen; toch helpt deze inhoud bij het versterken van de culturele stijlfiguren waarop het publiek, dat gedesoriënteerd is door het kakofonische nieuws, vertrouwt om de wereld om hen heen te begrijpen.
De bedrieglijk propagandistische aard van populaire cultuur is slechts een van de vele redenen waarom Russen die beweren nooit naar staatstelevisie te kijken, toch de motieven, stijlfiguren en slagzinnen ervan gebruiken. Een andere reden is dat de resonantie van de master-narratives voortkomt uit hun worteling in de Russische intellectuele geschiedenis en emotionele kracht; de door de staat gesteunde ‘creatieve industrieën’ putten zwaar uit de alomtegenwoordige herinnering aan de Sovjetoorlog tegen het nazisme van 1941-1945, oftewel de Grote Patriottische Oorlog. De afgelopen twintig jaar hebben zowel door het Kremlin gefinancierde organisaties als organisaties aan de basis gewerkt aan het verankeren van de Grote Patriottische Oorlog in het alledaagse weefsel van het Russische leven, dat zich uitstrekt over populaire cultuur, vrijetijdsbesteding, onderwijs, media, zelfs toerisme en briefpapier. Hieronder vallen themaparken over de Tweede Wereldoorlog en ‘bewaarders van de geschiedenis’ zomerkampen, waar jonge Russen leren hoe ze online informatieoorlog kunnen voeren tegen de vervalsers van de (door het Kremlin goedgekeurde) ‘historische waarheid’.
Dergelijke activiteiten waren een antwoord op de toespraak van Vladimir Poetin in 2012 waarin hij de burgermaatschappij opriep om ‘levende vormen van patriottisme’ te creëren. De nieuw opgezette projecten richtten zich op militaristische opvattingen van patriottisme, zoals het fascistische Yunarmiya (Jong Leger) en het grote militaire verleden van Rusland.
Organisaties als het Russisch Historisch Genootschap (geleid door de directeur van de Russische buitenlandse inlichtingendienst, Sergej Narysjkin) en het Russisch Militair Historisch Genootschap (voorgezeten door voormalig minister van Cultuur en toegewijd mythomaan Vladimir Medinski) hebben een vormende rol gespeeld in het verspreiden van mythes over de Russische grootsheid naast het kleineren van Oekraïne en het Westen. Veel van hun producten zijn gericht op een massapubliek, waarbij gebruik wordt gemaakt van muurschilderingen uit de Tweede Wereldoorlog, boekenreeksen met tsaristische thema’s, blockbusterfilms en toegankelijke online geschiedenisportalen.
In slechts zeven jaar heeft de Russische Militaire Historische Vereniging bijgedragen aan 600 documentaires en films voor de staatstelevisie en algemene uitzendingen, waarvan het merendeel over de Tweede Wereldoorlog ging. Een deel van de televisie-inhoud werd rechtstreeks door de politici geschreven, zoals in de documentaireserie Myths about Russia van First (TV) Channel, die zijn overgenomen uit Medinsky’s boek, waarin uitvoerig wordt beweerd dat elke historische of huidige verwijzing naar Russische dronkenschap, wreedheid, imperialisme en achterlijkheid deel uitmaakt van een Westers complot om de ware geschiedenis van Rusland te belasteren en de Russen te hersenspoelen zodat ze hun eigen land haten.
Voor een buitenstaander suggereren deze claims en tegenclaims een enerverende onzekerheid. Deze onzekerheid zou wel eens deel kunnen uitmaken van het basale menselijke verlangen van Russen – en van alle volkeren – om bij een groep te horen, om deel uit te maken van iets groters en ouder, dat een oorsprongsverhaal vertelt, om zich ergens geworteld te voelen in de tijd en in de ruimte.
Historische bekommernissen zijn een obsessie die vaak voorkomt bij nationale identiteit, waarbij de volkeren van een natie hun identiteit construeren door terug te grijpen op het verleden en dit te gebruiken om een verhaal te vertellen over wie en wat ze zijn en hoe ze hier gekomen zijn. De Russische staat heeft dit culturele geheugen gemanipuleerd, maar heeft de grieven, glorie of hoop niet uit de lucht gegrepen. Het werkte samen met mediapartners en geheugenmakers om reeds bestaande mythen aan te passen. De Poetinistische cultus van de Grote Patriottische Oorlog is ondenkbaar zonder de neo-Stalinistische herdenkingsrituelen uit het Brezjnev-tijdperk. Het speciale pad van Rusland – de ‘russkii mir’ – gebruikt een negentiende-eeuws Slavofiel vocabulaire.
Als we vooruitkijken naar een toekomstig Rusland, misschien zonder oorlog, misschien zonder Poetin, kunnen deze hoofdverhalen, die een gevoel van groepsidentiteit, zo niet altijd nationale identiteit, ondersteunen, moeilijk te ontkrachten blijken. Een dergelijke inspanning zal de focus moeten verleggen van het controleren van feiten via apps en ‘desinformatie’ naar het overwegen van identiteitsconstructie – inclusief het potentieel voor identiteitsreconstructie.
Dit zijn belangrijke, zij het enigszins onmogelijke vragen om te beantwoorden. Als de huidige autobiografie van Rusland heeft geleid tot de overheersende agressie, het fatalisme en het solipsisme die de oorlog van zijn soldaten tegen Oekraïne voeden en vergemakkelijken, is er dan een andere manier voor Russen om een constructiever verhaal te creëren over wie ze zijn en waar ze vandaan komen? Een verhaal dat niet afhankelijk is van het controleren van Oekraïne of het voorrang geven aan een los gevoel van nationale eer boven nationale belangen? Hoe zouden potentiële oppositieleiders een nationaal verhaal kunnen bedenken waarin gewone Russen zich willen inschrijven? Deze zelfde vragen plagen veel, misschien wel alle, andere landen. Er is geen eenvoudig antwoord, dus we kunnen op zijn minst beginnen met het stellen van de juiste vragen.”
https://engelsbergideas.com/author/jade-mcglynn/ Meer stukken van Jade McGlyn vind je op Engelsberg Ideas.