Lees dit even: https://tinyurl.com/knvn6fbj
Ik wilde het even hebben over het Nederlandse economische ecosysteem in het licht van de hernieuwde discussie over industriepolitiek en de strategische autonomie van Europa. Land- en tuinbouw (de voedselverwerkende industrie) is van oudsher ons belangrijkste economische eco-systeem in Nederland.

De Nederlandse boeren krijgen al vele tientallen jaren het verwijt van de gegoede burgerij dat zij zijn verworden tot een ‘bio-industrie’, dat zij agro-industriëlen zijn. Ik denk: Dat klopt, nou en? De Nederlandse landbouw is al ‘industrieel’ sinds in de zeventiende eeuw met Amsterdams koopmanskapitaal de Schermer, Wormer en de Purmer werden drooggelegd en ontgonnen. En: Hoe fok je melkkoeien ‘door’ zonder dat ze genetisch al te gammel worden? Het Stamboek. Een Nederlandse uitvinding uit de negentiende eeuw.
Bekijk de boerenstand eens door een industriepolitieke bril: Nergens ter wereld wordt zo efficiënt voedsel geproduceerd als in Nederland. Daarom leiden wij in Wageningen Chinese, Aziatische boeren – excuus; agro-ondernemers – op. Ik doe niets af aan de milieuvervuiling en gezondheidsrisico’s die dat desondanks met zich brengt maar daar is een mouw aan te passen mits er politieke ‘commitment’ is. Daar ontbreekt het aan in Nederland. Jonge boeren voelen zich niet gesteund in hun ondernemerschap door ‘Den Haag’. Het probleem zit veel dieper dan met een Landbouwakkoord (waarmee de ‘stikstofcrisis’ moet worden bestreden) nog valt op te lossen. Er is geen langetermijnvisie aldaar, anders dan van Nederland een stadspark te maken. Die onzekerheid tast de investeringsbereidheid aan.
Ik heb een advies: vertrek. Je hoeft niet eens zover. Leer Frans, Duits of Italiaans. Er is daar ruimte zat en je wordt met open armen ontvangen. Het zal een openbaring zijn te ervaren hoe Europese regels daar worden geïnterpreteerd: Problemen laten ze daar verdwijnen als sneeuw voor de zon. En je zit midden in een fantastische gemeenschappelijke markt, met een prima infrastructuur in de beste klimaatzone ter wereld voor voedselproductie namelijk de Noord-Atlantische: Europa en Noord-Amerika. (Dus naar Canada of de V.S. kun je met wat meer rompslomp ook emigreren en je spreekt waarschijnlijk wel wat Engels en dat helpt.) Maar binnen de EU hoef je niet te ‘emigreren’: je hebt er dezelfde burgerrechten en rechtsbescherming. Nooit langer dan een dag reizen van paps en mams. Als ik Campina/Melkunie was of de Rabo, zou ik het wel weten en mijn pijlen richten op jonge boeren die op het Franse, Duitse, Italiaanse Spaanse of Portugese platteland verder willen.
Want bedenk een ding: China is grotendeels waardeloos voor landbouw. Een enorm binnenland met een relatief droog landklimaat. Vandaar Mao’s een-kindpolitiek. In Afrika groeit de bevolking voorlopig sneller dan de voedselproductie kan bijbenen. Noord-Amerika en Europa-plus-Oekraïne zijn de graan- en voedselschuur van de wereld. En die is technologisch en industrieel. Arcadische natuurlandbouw is natuurlijk heel milieuvriendelijk maar zal nog lang een niche blijven van waaruit agronomische innovaties zich geleidelijk naar de agro-industrie verspreiden. (Maar dan moet die er wel nog zijn.)
Pure natuur kan de wereld niet voeden. De wereldbevolking groeit nog tot in de volgende eeuw. Overal waar voedselschaarste verdwijnt, begint daarna ook het geboortecijfer te dalen. Tientallen miljoenen Europeanen vluchtten in de negentiende eeuw voor de chronische honger (en politieke vervolging) en emigreerden naar Noord-Amerika. Dat kenterde ken pas nadat halverwege de negentiende eeuw de export van Amerikaans graan naar Europa op gang kwam en hier de kindersterfte begon te dalen.
De grootste geopolitieke troef van het vrije westen is zijn moderne, efficiënte massalandbouw en vooral de wetenschappelijke kennis die daarin zit. Daarom is het belangrijk dat de EU en de VS Rusland verslaan in Oekraïne. In een politiek stabiel Oekraïne ligt in belangrijke mate de toekomst van de Europese voedselvoorziening en van zijn strategische autonomie. En ja, die landbouw moet en kan ook verduurzamen, waarbij ik ‘ook’ met nadruk stel. De strategische autonomie van Europa moet het tempo van de verduurzaming bepalen en niet andersom.
En de reden waarom dit de redding zal betekenen van de Nederlandse boer, is: Nederland kan geen industriepolitiek voeren omdat Nederland een handelsnatie is die wordt gerund op basis van politiek opportunisme. Nederland, zo zei eens een kritische buitenstaander, naar verluidt de Franse schrijver Michel Houllebecq, is geen land maar een onderneming. (De Nederlandse Republiek viel grotendeels samen met de VOC, de eerste waarlijk multinationale onderneming ter wereld waarin ‘vijandelijk’ kapitaal net zo welkom was als ‘vriendelijk’ kapitaal, want kapitaal is kapitaal tenslotte. Geld stinkt niet. Als dividend zonder onderscheid des persoons wordt uitgekeerd, houd dat de investeringsbereidheid op gang.)
Dus wij zijn abominabel in industrialisatie-en-de-lange-termijn. Anekdote: Toen Fokker, de Nederlandse vliegtuigbouwindustrie, op apegapen lag en naarstig naar een sterke partner werd gezocht was de boodschap aan Deutsche Aerospace van de Nederlandse regering: Het mag niet te veel geld kosten. Dat begrepen die Duitsers heel goed. Ze namen Fokker over en hieven het op. (Nederland had met veel meer overtuiging moeten inzetten op deelname in Airbus, bijvoorbeeld de A320 ontwikkelen zoals Spanje de Airbus A400M). Maak van ASML snel Europese Chefsache, want anders gaat het naar de kloten. Wat wij Nederlanders echter wel goed hebben gedaan is ons zelf onder de pannen brengen in Europa. Sterker; we zijn zelf een van de bedenkers en de stichters ervan. Want, tja, als ‘markt’ biedt Europa kansen voor ondernemers, nietwaar?
Landbouw is het grootste succes van Nederlandse industriepolitiek. ‘We’ zijn bezig dat te verkwanselen, maar niet getreurd: De nieuwe kansen liggen in Europa. In de vergrijsde en vaak nagenoeg uitgestorven dorpen op het Europese platteland zullen jonge boeren met ondernemingslust met open armen worden ontvangen. Dus als je geen zin hebt om de boerderij van je ouders om te toveren in een zoveelste Bed&Breakfast voor elektrisch fietsende toeristen, dan is er een alternatief.
Dus: ‘Go into Europe young farmer, go!’* (vrij naar: ‘Go west young man, go!’ (https://en.wikipedia.org/wiki/Go_West,_young_man).