Om conflicten in de wereldpolitiek te begrijpen moet je eigenlijk helemaal terug naar het begin, maar waar begint jouw eigen begin? Jeffrey Sachs werkt graag als een linkse rode lap op een stier met zijn – laten we zeggen – ‘prikkelende’ geopolitieke opinies. Alle huidige stront aan de knikker in Europa is volgens hem begonnen toen de NAVO na de val van de Sovjet Unie in 1990 voormalige Warschau Pact-landen ‘inlijfde’. Het Westen heeft onder leiding van Amerikaanse neo-conservatieven willens en wetens een dreigende geopolitieke expansie richting Rusland op touw gezet: Poetin moest vroeger of later wel ’terugslaan’.
Ik heb er niet voor doorgeleerd, maar er lijkt mij wel wat op af te dingen. Vooral als je het begin legt in 1945, de capitulatie van Nazi-Duitsland en de verdeling van Europa in een Sovjet- en een westerse invloedssfeer, gedeeld door een IJzeren Gordijn. Aan de ene kant Rusland, een enorm uitgestrekt land met alle denkbare natuurlijke hulpbronnen en aan de andere kant Noord-Amerika waar eveneens alle natuurlijke hulpbronnen zijn te vinden.
De V.S. hadden wel een industriele voorsprong. De Sovjet Unie had na 1917 niet gebroken met eeuwen van Tsaristische sociale achterlijkheid en was niet begonnen met een burgerlijke emancipatie. In plaats daarvan had de staat die de Nieuwe Sovjetmens propageerde miljoenen ‘vijanden van het volk’ over de kling gejaagd. Toen de linkse romancier John Steinbeck een verpauperd Amerikaans boerengezin voor de Dust Bowl liet vluchten in The Grapes of Wrath, verbood Stalin dat boek in de Sovjet Unie omdat het gezin vluchtte in een pickup truck. De Amerikaanse armoede van de jaren 1930 stak wat al te navrant af bij die waar Russen onder leden die op blote voeten liepen en gras aten tegen de honger.
Dat de Sovjet Unie er niet meer is, komt niet door westerse ondermijning maar omdat de toenmalige zittende leider, Boris Jeltsin, het systeem doodeenvoudig ophief nadat Gorbachevs Glasnost als laatste redmiddel ook was geflopt. Karl Marx, de grote ideoloog van het Communisme, zei al dat Russen overal een grote klerezooi van maken.
Het Russische Marxisme-Leninisme was gewoon niet zo’n heel leuk systeem om in te leven. Toen het er opeens niet meer was, zagen velen hun kans schoon en brachten veel voormalige Warschau Pact-landen zichzelf snel onder de pannen bij de NAVO en de EU. Dat heeft allemaal weinig uit te staan met de politieke agenda van de Amerikaanse ‘Neo-Cons’. Die is er wel, maar die heeft in deze kwestie weinig gewicht in de schaal gelegd. Dat Sachs dat anders ziet, dat is nou weer typisch Amerikaans.
Hieronder de twee stukken. Eerst de opinie van Sachs en daaronder de reactie van zijn criticasters