A natural history of destruction

(Gesprek met de maker van deze film, Sergei Loznitsa)

Uw vorige films waren vaak gericht op het “Oosten”, het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie, de fysieke en mentale ruimte die wordt bepaald door de culturele invloed ervan. Wat heeft u geïnspireerd om met uw nieuw film THE NATURAL HISTORY OF DESTRUCTION uw aandacht te richten op het “Westen” en de erfenis van de Tweede Wereldoorlog?

Loznitsa: ”Het is niet de eerste keer dat ik met “Westers” materiaal werk. Ik heb films gedraaid in en over Portugal, Bosnië, Frankrijk en Duitsland. Ik ben vooral geïnteresseerd in ideeën en principes waarop ons bestaan is gebaseerd, dus het is inderdaad eerder de “mentale ruimte” dan geografische locaties die me fascineren. Ik ben altijd op zoek naar materiaal waarmee ik een existentieel fenomeen kan onderzoeken.”

“Het idee om een film te maken over de vernietiging van de Duitse steden ontstond nadat ik “The Natural History of Destruction” van W.G. Sebald had gelezen. De verzameling essays (de oorspronkelijke Duitse titel is “Luftkrieg und Literatur”) geeft de vernietiging van Duitse steden tijdens de Tweede Wereldoorlog weer in de naoorlogse Duitse literatuur en behandelt het ogenschijnlijke gebrek aan publieke reflectie op deze traumatische ervaring.”

De geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog kan volledig “bekend” of vertrouwd aanvoelen, maar deze nieuwe film richt zich op een onderwerp dat vaak als een bijzaak wordt behandeld. We hebben allemaal wel eens beelden gezien van het verwoeste Dresden of Keulen, maar in uw film worden deze beelden in een heel andere context gepresenteerd.

Loznitsa: ”Er is een verschil tussen bekend zijn met beelden of feiten en werkelijk begrijpen wat er is gebeurd en waarom het is gebeurd. Het kost tijd om het te begrijpen, en soms komt het begrip pas lang na het moment waarop de gebeurtenissen plaatsvonden. In sommige gevallen komt het begrip helemaal niet.”

“W. G. Sebald begint zijn boek als volgt: “Vandaag de dag is het moeilijk om zelfs maar een gedeeltelijk adequaat beeld te vormen van de omvang van de verwoesting die de steden in Duitsland in de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog hebben ondergaan, en nog moeilijker om na te denken over de verschrikkingen die met die verwoesting gepaard gingen. Het is waar dat uit de door de geallieerden gepubliceerde overzichten van de strategische bombardementen, samen met de gegevens van het Federale Duitse Bureau voor de Statistiek en andere officiële bronnen, blijkt dat alleen al de Royal Air Force een miljoen ton bommen op vijandelijk gebied heeft gegooid; het is waar dat van de 131 steden die werden aangevallen, sommige slechts één keer en sommige herhaaldelijk, vele bijna volledig werden platgelegd, dat ongeveer 600.000 Duitse burgers het slachtoffer werden van de luchtaanvallen en dat drie en een half miljoen huizen werden verwoest, terwijl aan het einde van de oorlog zeven en een half miljoen mensen dakloos waren en er 31,1 kubieke meter puin voor elke inwoner van Keulen en 42,8 kubieke meter voor elke inwoner van Dresden – maar we begrijpen niet wat het eigenlijk allemaal betekende.” Sebald stelt twee vragen: wat is er gebeurd en hoe gaan we ermee om? Het antwoord op de eerste vraag is betrekkelijk eenvoudig. De tweede vraag – wat betekende het eigenlijk – is nog steeds een raadsel.”

Uw film is volledig gebaseerd op archiefbeelden, maar u monteert deze niet in een bepaalde chronologische volgorde. U mixt ook bewust Duitse en Britse, en soms Amerikaanse, beelden binnen de afleveringen.

Loznitsa: “Toen ik The Natural History of Destruction monteerde, besloot ik het verhaal niet op chronologie te baseren. Ik bedoel, natuurlijk ken ik de chronologie van de werkelijke gebeurtenissen, en we hebben veel historisch onderzoek gedaan, maar toch – chronologie is niet mijn leidraad. Op het moment dat we een “chronologische” methode hanteren en gaan aantonen wie als eerste bombardeerde en wie als tweede of derde, komt het begrip “na betekent vanwege” om de hoek kijken en gaat de betekenis verloren.”

“Ik wilde ideologie zo veel mogelijk uit de film snijden. We hebben natuurlijk wel een paar politieke symbolen in de film en we zien en horen verschillende politici en generaals. Tegelijkertijd weten we dat beide partijen de methode van “tapijtbombardementen” gebruikten en dat aan beide zijden van het conflict leed en vernietiging werd toegebracht aan burgers. Het zijn juist deze bombardementen en de verwoestende resultaten ervan waarop ik me wil concentreren.”

“Het idee om technologische vooruitgang te gebruiken om een burgerbevolking te terroriseren en haar leefomgeving te vernietigen werd zowel door de Duitsers als door de geallieerden overgenomen. Zodra de technologische capaciteit er was, gebruikte de mens die graag voor oorlogs- en vernietigingsdoeleinden. In vorige eeuwen was een dergelijke schaal van vernietiging eenvoudigweg niet mogelijk bij gebrek aan technische middelen, maar zodra het middel was uitgevonden, werd het getest en “met succes” opgenomen in de militaire praktijken van alle strijdende partijen. Dit roept zeer complexe vragen op over de menselijke moraal, over het begrip “collectieve straf” en “collectieve schuld” – hoe en of een dergelijke verwoestende vernietiging kan worden verklaard of gerechtvaardigd.”

Alleen al de titel van de film – de titel van de Engelse vertaling van Sebalds boek – lijkt te suggereren dat toevlucht nemen tot geweld en massavernietiging een soort “natuurlijke” kwaliteit hebben, deel uitmaken van de biologische geschiedenis van de menselijke soort. Hoe zou u hierop reageren?

 Loznitsa: “Volgens de filosoof Merab Mamardashvili is “het leven een heroïsche inspanning in de tijd” en is elke daad van vriendelijkheid, elke morele daad in feite een daad van verzet tegen de natuurlijke “stroom van kwaad”, die zich spontaan voordoet.”

“Als we de menselijke geschiedenis door de eeuwen heen bekijken, zien we dat geweld het middel was en is om conflicten op te lossen, en helaas bevinden we ons ook vandaag nog – ondanks alle inspanningen van de afgelopen decennia om oorlog althans van het Europese continent uit te bannen – in een situatie waarin delen van Europa oorlogsgebieden worden en mensen massaal aan geweld worden blootgesteld.”

_{{Sergei Loznitsa is geboren op 5 september 1964. Hij groeide op in Kiev (Oekraïne), en studeerde in 1987 af aan de Kiev Polytechnic met een graad in Toegepaste Wiskunde. In 1987-1991 werkte Sergei als wetenschapper aan het Kiev Instituut voor Cybernetica, gespecialiseerd in onderzoek naar kunstmatige intelligentie. In 1997 studeerde Loznitsa af aan het Russische Staatsinstituut voor Cinematografie (VGIK) in Moskou, waar hij speelfilmproductie studeerde. Sergei Loznitsa maakt sinds 1996 films en heeft inmiddels 25 bekroonde documentaires en 4 fictiefilms geregisseerd. Loznitsa’s speelfilmdebuut “MY JOY” (2010) ging in première in de hoofdcompetitie van het Festival van Cannes en werd gevolgd door de speelfilm “IN THE FOG” (2012), die op het 65e Festival van Cannes werd bekroond met de FIPRESCI-prijs. In 2017 presenteerde Sergei Loznitsa zijn derde speelfilm “A GENTLE CREATURE” in de competitie van het Festival de Cannes. In 2018 ontving Loznitsa de prijs voor beste regie in de sectie Un Certain Regard van het Festival de Cannes voor zijn vierde speelfilm, “DONBASS”.In 2013 richtte Sergei Loznitsa een filmproductiebedrijf ATOMS & VOID op.Sergei Loznitsa’s lange documentaire “MAIDAN” (2014), de kronieken van de Oekraïense revolutie, beleefde zijn wereldpremière tijdens een Séance Special van het Festival de Cannes. De daaropvolgende lange documentaires “THE EVENT” (2015), “AUSTERLITZ” (2016), “THE TRIAL” (2018) en “STATE FUNERAL” (2019) werden gepresenteerd tijdens de Special Screenings van het filmfestival van Venetië. In 2021 ontving Sergei een Speciale Juryprijs van de L’OeilD’Or Award in Cannes voor zijn film “BABI YAR. CONTEXT”.}}